ARNHEM - Onderzoekers maken zich zorgen om het aantal natuurbranden in Nederland dat naar verwachting zal toenemen. Ze waarschuwen dat vaker branden zullen ontstaan die niet meer te blussen zijn.
Experts van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) in Arnhem, Wageningen University & Research (WUR), het KNMI en andere kenniscentra schrijven in een maandag gepubliceerd rapport dat deze onbeheersbare branden steeds vaker zullen voorkomen door toenemende warmte en droogte.
"Natuurbranden zullen zich vaker ontwikkelen tot branden die niet meer geblust kunnen worden, maar pas stoppen als er geen brandstof meer is", schrijven de onderzoekers. Die brandstof bestaat bijvoorbeeld uit bomen en planten. De deskundigen voorzien een 'grote impact op gezondheid, welzijn, natuur en economie'.
Impact natuurbranden neemt toe
Mensen gaan naar de natuur om te wandelen, maar ook wonen er mensen of lopen er elektriciteitsdraden doorheen. In sommige gevallen zijn er speelplaatsen in het bos, of is er een zorginstelling pal naast de heide. "Als er dan een stuk natuur in brand staat, kan dat heel vervelende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld als daardoor een deel van Nederland ineens zonder stroom zit", aldus projectleider Hans Hazebroek van het NIPV. "Daar waar we kunnen, moeten we een natuurbrand als risico meewegen in de inrichting van het landschap."
Mensen zullen vaker moeten vluchten, er zal vaker directe en indirecte schade ontstaan
Doordat Nederland steeds voller wordt gebouwd, dreigt ook een grotere impact van natuurbranden. "Mensen zullen vaker moeten vluchten, er zal vaker directe en indirecte schade ontstaan, uitval zijn van vitale infrastructuur leidend tot cascade-effecten en onherstelbare schade aan flora en fauna", sommen de onderzoekers hun verwachtingen op. "De menselijke gezondheid zal daarnaast vaker bedreigd worden."
Groter gevaar in het oosten
Omdat de klimaatverandering doorgaat, gaan de kennisinstituten die bij het onderzoek betrokken zijn, ervan uit dat de natuur vaker zal branden. In het oosten van het land stijgt de brandgevoeligheid van de natuur sneller dan in het westen, schrijven ze. Dat komt doordat nabijheid van de zee een matigend effect heeft op de maximale temperatuur."
De komende jaren worden veel naaldbomen op de Midden-Veluwe gekapt. Staatsbosbeheer doet dat om de verspreiding van natuurbranden te voorkomen. De grove dennen bij onder meer Hoenderloo en Kootwijk worden vervangen door loofbomen.
Natuurbranden komen nu al geregeld voor in Nederland. Zeker in drogere jaren: zo ging het aantal meldingen in het zeer droge 2018 richting de duizend. Meestal kunnen die branden nog wel in de kiem worden gesmoord, maar door de stijgende temperaturen en het eveneens stijgende neerslagtekort nemen de risico's toe. "Al met al betekent dit dat de weersomstandigheden gemiddeld genomen leiden tot een grotere brandgevoeligheid van de natuur. Doordat het warmer en droger is geworden, kan vegetatie namelijk sneller uitdrogen en daardoor beschikbaar komen als brandstof", aldus het rapport.
Brandweersysteem moet worden aangepast
Het brandweersysteem is nu nog vooral ingericht om te reageren op gebouwbranden. Dat moet moet wat de experts betreft aangepast worden op de toenemende natuurbranden. Veranderingen zijn volgens hen zowel in de opleidingen nodig als bijvoorbeeld in brandveiligheidsregels voor bedrijven die actief zijn bij natuurgebieden. Liefst zien ze een 'nationaal actieplan' om hier beter op voorbereid te zijn.
Hazebroek vraagt zich af of het op tijd gaat lukken om maatregelen te nemen: "Om de impact van het toenemend aantal natuurbranden aan te pakken, is de medewerking van veel partijen nodig. Dat maakt het lastig." De brandweer, waterschappen, burgers, landschapsinrichters en andere partijen moeten volgens hem samenwerken om de impact van natuurbranden kleiner te maken.
Ook buiten natuurgebieden moeten er maatregelen komen om natuurbranden te voorkomen en te bestrijden, zegt Staatsbosbeheer. De dienst noemt bijvoorbeeld het plaatsen van waterputten aan randen van natuurgebieden. Ook een hoger grondwaterpeil zou helpen om verdroging van de natuur tegen te gaan.
Een belangrijk aspect van de Nederlandse aanpak is preventie. Juist op het gebied van voorkomen van natuurbranden is 'winst te behalen', en er moet 'geïnvesteerd worden in kennis en kunde bij betrokken partijen', zegt een woordvoerster van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).